Với những người chăm sóc cá cảnh, thì chắc chắn không xa lạ gì khi phát hiện ra bể cá của họ bị bám đầy các mảng mốc và rong rêu. Vì vậy, giải pháp tốt nhất ở đây là nuôi cá lau kính.
Tuy nhiên, trong quá khứ, việc nuôi cá lau kính cảnh đã gây ra nhiều tranh cãi, thậm chí đã có cả vấn đề về việc chế biến loại cá này thành các món ăn khác nhau. Vì vậy, chúng ta cùng tìm hiểu xem sự thật là như thế nào qua bài viết này nhé!
Nội dung chính
Cá lau kiếng là cá gì?
Cá lau kiếng, còn được biết đến với tên gọi cá tỳ bà (Hypostomus plecostomus) là một loài cá thuộc họ cá da xù và bộ cá da trơn (Loricariidae). Cá lau kiếng được biết đến với tên gọi tiếng Anh là suckermouth catfish (hoặc janitor fish) và trong cộng đồng yêu thích cá cảnh, chúng thường được gọi là pleco.
Phần lớn các con cá lau kiếng được nhiều người nuôi thường xuất xứ từ Nam Mỹ, chủ yếu là Brazil, từ những năm 80. Từ đó, chúng được nhân giống và phổ biến trong nuôi cá cảnh ở Việt Nam trong thập niên 90. Với thói quen hút các tạp chất và giúp làm sạch môi trường bể, cá tỳ bà đã trở nên phổ biến hơn và được nuôi rộng rãi bởi những người yêu thích nuôi cá cảnh.
Ở Việt Nam, số người chơi cá lau kiếng khá hiếm, chủ yếu là để nuôi và giúp dọn sạch bể cá. Tuy nhiên, tại các nước khác trên thế giới, loại cá này lại rất được ưa chuộng, và thậm chí có cả một cộng đồng chơi cá pleco.
Đặc điểm cá lau kiếng
Kích thước thông thường của loài cá này không quá lớn, thường dao động từ 25-30cm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt ở tự nhiên, chúng có thể đạt chiều dài lên đến 50-70cm và trọng lượng nặng khoảng vài kilogram.
Thân hình của chúng có màu nâu sẫm, có thể có đốm hoặc các sọc sẫm màu hơn, và làn da cứng, thô ráp và sần sùi giống như một bộ vảy giáp. Lớp vảy dày này có những điểm gờ đặc biệt tạo cảm giác như có một lớp gai nhọn bao bọc bên ngoài. Vây ngực của chúng xòe rộng giống như cánh một chiếc phi cơ, kèm theo vây đuôi nhỏ và dày.
Thân của cá lau kiếng có hình dạng giống như cây đàn tỳ bà, được dẹp phẳng và có miệng to như miệng bát. Đặc biệt, lực hút của miệng rất mạnh mẽ. Họ Loricariidae là một loài cá có khả năng nhìn tốt trong nhiều môi trường khác nhau. Đôi mắt của chúng có một phần nếp gấp từ khóe lưng kéo dài vào khoang trước của mắt, được gọi là omega. Chúng có thể điều chỉnh lượng ánh sáng lọt vào mắt bằng cách di chuyển lên xuống, giúp chúng có tầm nhìn rất tốt ở cả môi trường sáng và tối.
Cá lau kiếng có tuổi thọ rất lâu, trung bình từ 10 đến 15 năm, và có thể sống lâu hơn khi ở tự nhiên. Một số con có màu sắc đen thẫm, nâu đen hoặc nâu nhạt, thường đi kèm với hoa văn đen trắng. Chúng có khả năng ngụy trang tuyệt vời, giúp chúng dễ dàng lẩn trốn trong các cây thủy sinh.
Môi trường sống của cá lau kiếng
Nhiệt độ
Cá lau kiếng là một loại cá nhiệt đới nam mỹ. Chúng có thể sống trong môi trường có mức độ pH từ 6,5 đến 7,5 và nhiệt độ từ 25 đến 58 độ C. Vì vậy, miền Nam đất nước là nơi lý tưởng để nuôi chúng, ngay cả khi nhiệt độ lên tới 30-31 độ C.
Ánh sáng
Theo nghiên cứu, cá tỳ bà có xu hướng ưa ánh sáng nhạt nhòa. Tuy nhiên, trong thực tế, một số người nuôi cá vẫn sử dụng ánh sáng mạnh và sau một thời gian, cá cũng sẽ thích nghi với ánh sáng này. Vì vậy, tùy thuộc vào phong cảnh của hồ nuôi mà bạn cần điều chỉnh ánh sáng sao cho phù hợp. Nếu không biết chọn ánh sáng nào, đèn trắng lạnh là lựa chọn tốt nhất để giúp bạn nhìn rõ màu sắc và vân cá.
Bể nuôi
Cá lau kiếng là loại cá sẽ phát triển dần dần đến kích thước lớn, với nhiều con có thể đạt đến 60cm. Vì vậy, nếu bạn không chỉ muốn nuôi một con cá lau kiếng mini, bạn nên chuẩn bị một hồ nuôi có kích thước rộng và đủ lớn, ít nhất là 125 gallon (tương đương khoảng 568L) cho mỗi con cá.
Khi trang trí bể, bạn nên hạn chế sử dụng các thiết bị nhựa vì chúng dễ bị cá lau kiếng mút trầy và nên tránh sử dụng bể làm bằng chất liệu acrylic. Đồng thời, bạn cũng nên hạn chế sử dụng đá lũa có cạnh sắc nhọn để tránh gây rách vây và làm chúng bị thương khi bơi qua.
Thêm vào đó, lũa là một phần quan trọng trong việc nuôi cá lau kiếng bởi chúng cũng là một loại thức ăn cần thiết cho chúng. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý chọn những lũa đã được làm sạch kỹ lưỡng và ngâm chúng trong nước clo để khử trùng trong 24 giờ trước khi cho vào bể.
Nước và hệ thống trong bể
Cá lau kiếng thường sống trong môi trường tự nhiên có nồng độ oxy cao. Vì vậy, khi nuôi cá trong hồ, bạn cần sử dụng sủi khí hoặc hệ thống thổi luồng để đảm bảo cung cấp đủ oxy cho cá.
Cá lau kiếng là loài hoang dã, rất nhạy cảm với clo và các loại thuốc trị bệnh. Trước khi thay nước, bạn nên đảm bảo đã để qua đêm hoặc sử dụng sản phẩm khử clo như prime. Khi sử dụng muối để chữa bệnh nấm, bạn cần sử dụng muối hột thay vì muối iot.
Hệ thống lọc cho hồ nuôi cá lau kiếng cần phải mạnh mẽ để có thể loại bỏ các chất thải mà cá thải ra. Nếu bạn nuôi nhiều con trong hồ lớn, nên sử dụng hệ thống tràn dưới và hệ thống thổi luồng mạnh để đảm bảo sự lưu thông của nước và tránh tình trạng các con cá lớn bít đầu nước ra.
Thức ăn cho cá lau kiếng
Cá lau kiếng có nhiều loại ăn chay, ăn mặn và ăn tạp. Do đó, nếu bạn muốn nuôi chúng chung một bể, bạn có thể cho chúng ăn nhiều loại thực vật như dưa leo, bí xanh, cà rốt, bí đỏ… Cá lau kiếng rất thích ăn, chúng sẽ ăn bất cứ thứ gì rơi xuống đáy bể như tảo rêu bám trên thành bể.
Ngoài ra, bạn có thể cho chúng ăn trùng huyết hoặc đồ ăn khô. Tuy nhiên, bạn nên chọn loại đồ ăn khô chất lượng để giúp cá có đủ chất dinh dưỡng. Đồ ăn khô không nhất thiết phải dành riêng cho cá lau kiếng, chỉ cần là dạng thức ăn chìm có lượng protein thấp là được (tuy nhiên, nếu bạn không thể duy trì chế độ ăn củ quả, bạn nên mua đồ khô dành riêng cho chúng).
Bữa ăn quan trọng nhất của chúng là bữa đêm. Nếu có thể, bạn nên hẹn giờ tắt đèn để tạo thói quen cho chúng giống như ở tự nhiên, đến đêm chúng sẽ đi kiếm ăn. Hạn chế sử dụng các loại thức ăn có đạm cao dễ gây khó tiêu như tim bò, vì điều này không tốt cho hệ tiêu hóa của chúng.
Sinh sản
Khi bạn chăm sóc cả con đực và con cái trong cùng một bể, cá lau kiếng sẽ thích đẻ trứng trên những tảng đá nhẵn hoặc đào hang trên đất nền của bạn. Quá trình này thường xảy ra ở một góc kín trong bể cá. Con cái sẽ đẻ trứng và con đực sẽ thụ tinh vào trứng trong ổ mới. Những con đực sẽ ở lại canh giữ tổ cho đến khi cá con nở ra. Thông thường sẽ có khoảng 5000 trứng và tỷ lệ nở là 100%.
Các loại cá lau kiếng
Cá Tỳ bà thường
Cá Tỳ bà là loài cá ăn tạp phổ biến nhất ở Việt Nam, có kích thước trung bình từ khá đến lớn, thường nặng khoảng 3kg. Chúng sống trong các vùng nước tĩnh và có khả năng thích nghi với môi trường mới bằng cách biến đổi cơ thể. Điều này giúp chúng tìm kiếm thức ăn bằng cách bơi dọc theo đáy bể để tìm các chất dinh dưỡng và rong rêu.
Cá Tỳ bà bướm
Cá Tỳ bà bướm là một loại cá có hình dạng dẹt và có vỏ bên ngoài rất đẹp mắt. Với kích thước khá nhỏ, loại cá này rất thích hợp để nuôi trong bể thủy sinh. Chúng thường bám vào kính bể để hút chất nhớt và rong rêu bám trên bề mặt. Trong môi trường tự nhiên, cá Tỳ bà bướm thường sống ở các vách đá tại các con sông hay khe suối có dòng chảy mạnh để ăn rêu mọc tại đó.
Cá Tỳ bà beo
Cá Tỳ bà beo, còn được biết đến với tên gọi tiếng Anh là Zebra Pleco hoặc cá vằn dọn bể, là một loài cá nước ngọt. Chúng được đặt tên theo các vằn trên cơ thể của chúng. Tuy nhiên, loài cá này khá hiếm và không phổ biến, vì vậy giá cả của chúng trên thị trường rất cao. Chỉ những người chuyên chơi cá pleco mới có thể đầu tư để sở hữu chúng.
Cá lau kiếng ăn được không?
Cấu trúc thân của cá lau kiếng chủ yếu bao gồm vỏ cứng và xương, cùng với phần vây và vỏ ngoài sắc nhọn. Vì vậy, chúng khó để chế biến thành món ăn và cung cấp ít chất dinh dưỡng. Tuy nhiên, nếu biết cách chế biến, nó vẫn có thể được sử dụng như một món ăn ngon. Điều này phụ thuộc vào khẩu vị và sở thích của từng người, và có thể được thưởng thức như một đặc sản ở miền Tây Nam Bộ.
Ngoài ra, cá lau kiếng cũng được sử dụng để làm thức ăn cho động vật, nhờ vào khả năng sinh sản nhanh và dễ nuôi của chúng. Điều này giúp người dân tiết kiệm được chi phí.
Một số món ăn với cá lau kiếng
Cá Lau Kiếng nướng
Nguyên liệu: Cá lau kiếng, sả, ớt, rau xanh, dưa leo và các gia vị nêm nếm.
Công thức:
Bước 1: Chuẩn bị cá
Trước khi nấu cá, cần phải sơ chế cá bằng cách lấy ra phần ruột, mang, đánh vảy và rửa sạch. Một lời khuyên hữu ích là bạn có thể gọt bỏ lớp da ngoài của cá để thịt cá được thấm gia vị tốt hơn.
Bước 2: Ướp cá
Để ướp cá, bạn nên trộn một chút nước tương với phần sả và ớt đã chuẩn bị trước đó, rồi sau đó thêm vào bột nêm. Hòa trộn đều và ướp hỗn hợp lên miếng thịt cá. Để trong khoảng nửa tiếng để cá thấm đầy đủ hương vị.
Bước 3: Nướng cá
Để nướng cá, hãy sử dụng một bếp than hoặc bếp nướng điện chuyên dụng. Đặt cá đã được ướp lên vỉ và nướng. Tuy nhiên, cần lưu ý để không làm cháy cá bằng cách thường xuyên xoay mặt cá.
Bước 4: Trang trí và thưởng thức
Khi thịt cá đã chuyển sang màu vàng giòn rượm, có nghĩa là cá đã chín. Để trang trí, bạn có thể thêm một ít rau xanh và dưa leo vào đĩa, sau đó cho cá đã nướng lên trên đó. Và bây giờ, bạn đã có một món cá nướng hấp dẫn để thưởng thức.
Cá Lau Kiếng hấp sả
Nguyên liệu: Cá lau kiếng, cây sả, tỏi, ớt và các gia vị nêm nếm.
Công thức:
Bước 1: Chuẩn bị cá
Trước khi tiến hành chế biến, bạn nên loại bỏ phần ruột, mang, và đánh vảy của cá và rửa sạch chúng (có thể sử dụng nước sôi để trụng qua). Một gợi ý hữu ích là bạn có thể lột bỏ lớp da ngoài của cá để thịt được thấm gia vị hơn.
Bước 2: Xử lý các nguyên liệu
Sả cần được rửa sạch trước khi tiếp tục, bạn có thể đập dập thân và cắt sả thành các khúc nhỏ. Phần lá của sả có thể được bó lại để hấp cùng với cá. Tỏi và ớt cũng cần được rửa sạch và băm nhỏ.
Bước 3: Hấp cá
Cho một ít dầu ăn vào chảo, sau đó thêm sả, tỏi và ớt đã chuẩn bị vào phi. Khi thấy thơm, bạn có thể thêm khoảng 1 lít nước và đặt cá và sả đã bó vào hấp trong khoảng 20 phút.
Bước 4: Nêm nếm và thưởng thức
Sau khi cá đã được hấp chín, bạn có thể thêm muối, đường, bột nêm và các gia vị khác theo khẩu vị của bạn. Khi đã đạt được độ vừa ý, bạn có thể vớt cá ra đĩa và thưởng thức món ăn vừa nấu được.
Lưu ý khi nấu món cá này
Cá lau kiếng là một loại cá có thể được sử dụng làm thực phẩm. Tuy nhiên, khi chế biến cá lau kiếng, bạn cần lưu ý một số điều quan trọng:
Cá lau kiếng ban đầu có chất nhầy và mùi hôi, gây khó chịu cho những người ăn lần đầu. Vì vậy, khi chế biến, nên sử dụng nước sôi để làm sạch cá.
Phần vảy cá rất cứng và khó tiêu, có thể làm tổn thương niêm mạc miệng. Vì vậy, trước khi chế biến, cần phải đánh vảy cá thật sạch.
Để tăng thêm hương vị cho món ăn, có thể kết hợp cá với các nguyên liệu như sả, ớt, đu đủ, chuối…
Nếu hệ tiêu hóa của bạn yếu, nên tránh xa món cá lau kiếng để tránh gây hại cho sức khỏe.
Giá cá lau kiếng trên thị trường hiện nay
Nhờ tốc độ sinh sản nhanh chóng, loài cá lau kiếng rất phổ biến trong thiên nhiên, khiến giá cả của chúng rất rẻ. Với số vốn nhỏ, bạn có thể dễ dàng sở hữu những con cá lau kiếng mong muốn.
Trong số các loài cá lau kiếng, cá tỳ bà thường có giá dao động từ 7 đến 10 nghìn đồng một đôi. Cá tỳ bà bướm và cá tỳ bà beo có giá dao động từ 50 đến 100 nghìn đồng mỗi con và từ 50 đến 80 nghìn đồng mỗi con tương ứng.
Lời kết
Bài viết trên đã cung cấp đầy đủ thông tin liên quan đến cá lau kiếng và giúp bạn hiểu rõ hơn về loài cá này. Tuy nhiên, hiện tại thông tin về cá lau kiếng ở Việt Nam vẫn còn rất ít và đa phần chỉ là những khái niệm tổng quát. Vì vậy, khi tham khảo, bạn cần lưu ý và chọn lọc để có thể đưa ra quyết định tốt nhất khi muốn nuôi hoặc ăn loài cá này.
